Quranda bəzi ayələrinin təkrarlanmasına Ayətullah Məkarim Şirazinin baxışı

- Diqqət etmək lazımdır ki, Quran 23 il ərzində müxtəlif hadisələr zamanı nazil olub. Quran, təkcə tərtibə salınmış qanunlardan ibarət quru yazı və ya klassik ədəbiyyat növünə aid bir kitab deyil. Quran – hidayət kitabıdır. Onun hədəfi insan həyatının həqiqətlərini və kamilliyə çatmaq yolunu göstərməkdir. O, insanın təfəkkür və ruhuna təsir edir. Quran dəqiq icitmai qaydaları ilə maddi və mənəvi kamala sahib cəmiyyət tərbiyələndirir. Bu hədəfi təqib edərək insan həyatını əhatə edən bütün mövzular barəsində söz açılıb.

Quran tədricən müxtəlif hadisələr zamanı müxtəlif ehtiyacalara cavab vermək üçün 23 il müddətində nazil olub. Quranda iki növ təkrarla rastlaşırıq: birincisi tarixi hadisələrin təkrarıdır. Digəri isə xüsusi həqiqəti çatdıran ayələrin təkrarıdır. Tarixi və dastan xarakterli hadisələri təkrar etməkdə Quranın əsas hədəfi – keçmişdə yaşayanların əhvalatlarını, onların həyatında baş verənləri xatırlatmaqdır.

Quran bizdən öncəkilərin tərəqqisi və süqutu haqqında söz açıb insanlara anladır ki, peyğəmbərlərin dəvətini qəbul etməmək onlar üçün hansı acı sonluqla tamamlanıb, zülmkarlığın sonu nə olub, hansı amillər onları məhvə sürükləyib. Keçmişdəkilərin mənfi və müsbət xüsusiyyətlrindən danışılır. Quran, hekayə və dastanlar vasitəsi ilə insanları ilahi qanunlarla tanış edir. Bu ilahi kitab Allahın itaətindən boyun qaçırmağın aqibətini işıqlandırır. Bu dastanlar bizdən öncəkilərin hökmranlığından söz açır, əslində onların mahiyyət etibarilə dövrümüzdə nümunəsinin olduğu həqiqətini təsdiqləyir. Bizə anladır ki, həyat qanunları indi də o dövrdə olduğu kimidir. Bu həqiqətlərdə onların taleyi araşdırılır. Məsələn, bəni-İsrail və ya Adəmin (ə) yaradılışı haqqında söz açanda, hər dəfə mövzunu bundan öncə baxılmayan aspektdən təhlil edir. Bunlar Qurana nəzər salmaqla əldə olunan həqiqətlərdir.
Quranda müəyyən ayələrin təkrarı da xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Məsələn, "Ər-Rəhman”surəsnində "fəbiəyyi əlai Rabbikuma tukəzziban” ayəsinin təkarlanması sözün psixoloji təsirini gücləndirir, (insanları verilən nemətlərin) həqiqətini oxucların ruhiyyəsinə həkk edir. Allah Təala "Ər-Rəhman” surəsində cəmiyyəti yaşadan nemətləri sayır və bundan başqa, axirət dünyasında olan daha üstün nemətlərin həqiqətini anladır. İnsanların bu nemətlərə qarşı rəğbəti artır, onun mahiyyətini dərk edirlər. Ona görə də "fəbiəyyi əlai Rabbikuma tukəzziban” ayəsinin təkrarlanması da təsadüfi deyil. Beləcə bu təkrarların insanın hidayəti üçün zəruri olduğu məlum olur. Bu təkrarlar Quranın fəsahət və bəlağətinə heç bir mənfi təsir göstərmir. Əksinə, həqiqəti dönə-dönə təsdiqlədiyi üçün onu daha da gözəlləşdirir. Belə təkrarlar fars-ərəb ədəbiyyatında böyük çoxluq təşkil edir. Bir cümlənin dəfələrlə təkrarlandığı çoxlu ərəb qəsidələrini buna nümunə göstərmək olar. Məsələn, İmrəül-qeysin dayısı Ədi ibn Rəbihin qardaşına ünavanladığı mərsiyyədə (əla ən ləysə idla min Kuləyb) cümləsi iyirimi dəfə təkrar olub. Fars ədəbiyyatında da bu növ təkrarlara təsdüf olunur.