Umumi melumat
Destemaz alarken niyyet etmek vacibdir.
Meselen, niyyet edib desin ki, namaz qilmaq (ve ya her hansi ibadeti yerine yetirmek) uchun destemaz aliram qurbeten ilellah. ("illellah" demek tam eks me'na verir bu barede diqqetli olmaq lazimdir.) Ve bu ish Allahin emrini yerine yetrimek uchun olmalidir, eger bashqa niyyetle olarsa, meselen, serinlemek ve ya ozunu bashqasina gostermek uchun olarsa, batildir.
Destemazda vacibdir ki, uz ve eller yuyulsun.
Bashin qabaq terefine ve ayaqlarin ustune mesh edilsin.
Uzu yuyandan sonra evvelce sag eli, sonra ise sol eli dirsekden barmagin ucuna qeder yumaq lazimdir.
* Dirseyin tamamile yuyulmasini yeqin etmek uchun bir az dirsekden yuxari yuyulmalidir.
Destemazda uzu ve elleri yumaq birinci defe vacib, ikinci defe caiz, uchuncu ve daha artiq defelerde ise haramdir.
Elleri yuduqdan sonra elde qalan destemaz suyu ile bashin qabaq terefine mesh edilmelidir. Sag elle mesh edilmesi ehtiyat vacibdir. Yuxaridan ashagi olmasi ise mustehebdir.
Bashin alin terefinde olan dord qismetden biri mesh yeridir.
Onun her hansi yerine, mesh qederinde chekseler kifayetdir. Amma ehtiyat-musteheb budur ki, uzunlugu bir barmagin uzunlugu, eni ise uch bagli barmaq qeder mesh etsin.
Bashi mesh etdikden sonra, elde qalan destemaz suyu ile ayaqlara - barmaqlardan birinin ucundan, ayagin ustunde olan chixintiya qeder mesh etmelidir.
* Corabin ve ya ayaqqabinin ustunden mesh chekmek batildir.
Destemaz alinmasi vacib olan emeller
Alti shey uchun destemaz almaq vacibdir:
1-Meyyit namazindan bashqa sair vacibi namazlar uchun;
2-Unudulmush teshehhud ve secde ve ehtiyat vacibe gore secdeyi-sehv uchun;
(Eger onlar ile qildigi namaz arasinda hedes (sidik kimi) bash vermish olarsa.)
3-Ke'benin vacibi tevafi uchun;
4-Destemaz almasi uchun Allah ile ehd baglasa, and ichse ve ya nezir etse;
5-Eger bedenin her hansi yerini Qur'anin yazilarina vurmagi nezir etmishse;
6-Necis olmush Qur'ani suya chekmek, yaxud onu, tualet ve s. kimi yerlere
dushduyu halda chixartmaq uchun-eger eli ve bedenin bashqa yerlerini Qur'anin yazilarina vurmaga mecbur olsalar. Amma destemaz almaq qederindeki fasilede Qur'ana ehtiramsizliq olarsa, destemaz almadan Qur'ani tualetden chixartmaq, yaxud necis oldugu halda suya chekmek lazimdir. Mumkun qeder gerek Qur'anin yazisina el vurulmasin.
Destemazin duzgun olma shertleri
1-ci shert: suyu pak olsun.
2-ci shert: destemazin suyu mutleq olsun.
3-cu shert: destemazin suyu mubah olsun (qesbi olmasin) ve destemaz alinan yerin fezasi da mubah olsun.
4-cu shert: destemazin suyunun qabi da mubah olsun.
5-ci shert: destemazin suyunun qabi qizil ve ya gumush olmasin.
6-ci shert: destemaz uzvleri yuyulduqda ve mesh edildikde pak olsun.
7-ci shert: namaz ve ya destemaz uchun kifayet qeder vaxt olsun.
8-ci shert: destemazi qurbet qesdi ile, ye'ni Allah Tebarek ve Tealanin emrini yerine yetirmek uchun destemaz alsin. Amma serinlemek, yaxud bashqa meqsedle destemaz alsa, batildir.
9-cu shert: destemazi evvelde qeyd olunan ardicilliqla yerine yetirsin. Ye'ni evvelce uzunu, sonra sag elini, daha sonra sol elini yuyub evvelce bashina, sonra ise ayaqlarina mesh etsin. Ehtiyat-vacibe gore sag ayaga sol ayaqdan evvel mesh etsin. Eger bu ardicilliqla alinmasa, batildir. Ayaqlarin meshinde sagi soldan qabaga salmaq mustehebbidir. Sag ile solu bir yerde mesh etmek olar. Amma eger solu sagdan muqeddem etse destemazi batildir.
10-cu shert: destemazin emellerini fasilesiz olaraq yerine yetirsin.
11-ci shert: uzun, ellerin yuyulmasini, basha ve ayaga mesh chekilmesini insanin ozu yerine yetirsin: bashqasi ona destemaz alsa, yaxud komek etse, destemazi batildir.
12-ci shert: sudan istifade olunmasinin shexse hech bir maneesi olmasin.
13-cu shert: destemazin uzvlerinde suyun bedene deymesinin qarshisini alan manee olmasin.
Destemaz almagin qaydasi
1)Niyyet etmek: "destemaz aliram qurbeten ilel-lah" sozlerini qelbden kechirmek;
2)Uzu alinin tuk biten hissesinden cheneye qeder yumaq;
3)Sag qolu dirsekden barmaqlarin ucuna qeder yuxaridan ashagi yumaq;
4)Sol qolu dirsekden barmaqlarin ucuna qeder yuxaridan ashagi yumaq;
5)Sag elin rutubeti ile bashin qabaq hissesine mesh chekmek;
6)Sag elin rutubeti ile sag ayagin barmaqlarinin ucundan ayagin ustundeki dik yere qeder mesh chekmek;
7)Sol elin rutubeti ile sol ayagin barmaqlarinin ucundan ayagin ustundeki dik yere qeder mesh chekmek;
Bash ve ya ayaqlar yash olarsa, mesh etmezden qabaq onlari qurulamaq vacibdir. Amma quruladiqdan sonra qalmish rutubetin eybi yoxdur. Destemazdan qabaq ayaq ve qollarin qurulanmasi ise vacib deyildir.
Destemazin musteheb emelleri
1-Uzu yumazdan qabaq elleri yumaq;
2-Agiza su alib yaxalamaq;
3-Buruna su alib yaxalamaq;
4-Ashagidaki dualari oxumaq:
Destemazin evvelinde suyu tokerken desin: "Bismillahir-rehmanir-rehim. Elhemdu lillahil-lezi ce'elel-mae tehuren ve lem yec'elhu necisen"
Ye'ni: Bagishlayan ve mehriban Allahin adi ile. Butun hemd ve sitayishler suyu murdar deyil, pak ve pakedici yaradan Allaha mexsusdur." Uzu yuyarken bele desin:
"Allahumme beyyiz vechi yevme tesveddu fihil-vusuhu ve la tusevvid vechi yevme tebyezzu fihil-vucuh"
Ye'ni: Ilahi! Uzler qaraldigi gunde menim uzumu ag et ve uzler agardigi gunde menim uzumu qara etme. Sag qolu yuduqda desin:
"Allahumme e'etini kitabi biyemini vel-xulde fil-cinani biyesari ve hasibni hisaben yesira"
Ye'ni: Ilahi! Menim emel kitabimi sag elime, Behishtde ebedi qalmaq uchun icazenameni ise sol elime ver, menim hesabimi chox yungul et. Sol qolu yuduqda desin:
"Allahumme la tu'tini kitabi bishimali vela tec'elaha megluleten ila unuqi ve euzu bike min muqettiatin-niran"
Ye'ni: Ilahi! Menim emel kitabimi sol elime verme ve onu boynumun zencirine chevirme ve oddan hazirlanmish paltarlardan Sene penah apariram. Basha mesh etdikde desin:
"Allahumme geshshini birehmetike ve efvike ve berekatik" Ye'ni: Ilahi! Meni Oz rehmet, efv ve bereketinle buru." Ayaqlara mesh etdikde desin:
"Allahumme sebbitni eles-sirati yevme tezillu fihil-eqdamu vec'el se'yi fima yurzike enni"
Ye'ni: Ilahi! Ayaqlar lerzeye dushub titrediyi zaman meni siratda sabit saxla, se'y ve telashimi Seni menden razi eden yollarda qerar ver
Cebire destemazinin hokmu
Yaraya, sinmish uzve baglanan parcha, yara ve bu kimi sheylerin uzerine qoyulan derman cebire adlanir.
Eger destemaz uzvlerinden birinde yara, chiban, siniq olsa bele ki, onun uzu achiq olsa ve suyun da ona zereri olmasa gerek adi qaydada destemaz alina ve bu zaman cebire lazim deyil.
Eger yara ve chiban uz ve ellerdedirse ve onun ustu achiqdirsa, suyun onun uzerine tokmeyin zereri varsa, onda eger yash eli chekmeyin zereri olmasa ehtiyat vacibe gore yash eli onun uzerine chekib, pak parchani onun uzerine qoyub yene yash eli onun uzerine cheksin ve eger bu emelin de ziyani olsa ve yaxud chiban ve yaranin yeri necis olmush olsa ve yaxud yash eli chibanin ve yaranin uzerine cheke bilmese gerek yaranin ve chibanin etrafina destemazda deyildiyi kimi, elini cheke ve ehtiyat vacibe gore uzerine parcha qoyub yash el ile uzerine mesh cheke. Eger parchani uzerine qoymaq mumkun olmasa yaranin ve chibanin etrafini yuyub ehtiyat vacibe gore teyemmum de etmelidir.
Eger yara ve chiban bashin qabaginda ya ayaqlarin uzerindedirse ve onun ustu achiqdirsa, onlarin uzerine mesh ede bilmirse (yara butun mesh yerini tutubsa), yaxud bashqa saglam yerlerde mesh etmek mumkun olmasa bu halda ehtiyat vacibe gore pak parchani onun uzerine qoyub elinde qalan destemaz suyu ile mesh ede; ehtiyat lazima gore teyemmum etmelidir. Eger parchani qoymaq mumkun olmasa mesh chekmek lazim deyil, amma gerek destemazdan sonra teyemmum ede.
Eger chibanin, yaranin ve sinigin uzu bagli olsa bele ki, onu achmaq mumkun olsa ve suyun da ona zereri olmasa gerek onu acha ve destemaz ala (bu yaranin ve s elde, uzde, bashin qabaginda ve yaxud ayaqlarin uzerinde olmasinin ferqi yoxdur). Eger yaranin oldugu uzvu achmaq mumkun olsa amma su vurmagin zereri olsa o zaman yash el ile onun uzerine mesh chekmeyin zereri olmasa ehtiyat vacibe gore yash el ile onun uzerine mesh cheke ve sonra pak olan parchani onun uzerine qoyub parcha uzerinden de yash el ile mesh cheke.
Destemazi batil eden sheyler
Ashagida qeyd olunan ishlerin her hansi birinden sonra namaz uchun destemaz almaq vacibdir. Qeyd etmek lazimdir ki, bu ishler "destemazin sebebleri"ve ya "destemazi batil eden sheyler" adlanir. 1-Sidik;
2-Ifrazat;
3- Ifrazat mexrecinden xaric olan me'de ve ya bagirsaq yeli;
4-Gozun gormediyi ve qulagin eshtmediyi yuxu (amma eger goz gormese amma qulaq eshitse ve eksine olduqda destemaz batil olmaz);
5-Agli aradan aparan sheyler (delilik, mestlik, hushdan getme kimi);
6-Qadinin istihazesi,
7-Qusul almasi lazim olan ishler (cenabet kimi) ve ehtiyat vacibe gore mess-meyyit.
|
