"Eger siz Allaha ve haqla batilin ayırd edildiyi gun - iki destenin bir-biri ile qarşılaşdığı gun (Bedr gunu) bendemize nazil etdiyimize iman getirmisinizse, bilin ki, heqiqeten elde etdiyiniz menfeetin beşden biri Allah, Resulu. Onun yaxınları, yetimler, miskinler ve yolda qalanlar uchundur. Allah her şeye qadirdir". (enfal suresi 41-ci aye).
Muselmanların iqdisadi cehetden vezifelerinden biri "xums" odemekdir.
Yeni sonradan deyilecek hallarda insanın oz malından 1/5 hissesini mueyyen yerlerde istifade etmek uchun şeri hakime odemesidir.
Yeddi halda xums vacibdir:
1.Qazanc menfeeti;
2.Meden;
3.Xezine;
4.Harama qarışmış halal mal;
5.Suyun dibine girmekle elde edilen cevahirat;
6.Muharibe qenimetleri;
7.Zimmi kafirin muselmandan aldığı torpaq
Qazanc menfeeti;
Eger insan ticaret, senetkarlıq ve ya başqa qazanc yerlerinden qazanc elde etse ve bu ozunun ve ailesinin illik xerclerinden artıq qalsa, onun xumsunu, yeni 1/5 -ni sonradan deyilecek qaydada vermelidir.
Eger mueyyen miqdar miras chatsa :
1)eger mal sahibinin hemin malın xumsunu vermediyini bilse- onun xumsunu vermelidir
2)eger o malın ozunde xums olmasa, amma malı miras olaraq chatan şexsin xums borcu olduğunun bilse- xumsu onun malından vermelidir.
Nelere xums duşmez
1.Qadının aldığı mehriyyenin xumsu yoxdur.
2.İnsana yetişen irse xums duşmez.
3.Eger insanın eline kafirden, yaxud xums vermeye etiqadi olmayan bir şexsden mueyyen qeder mal gelse, onun xumsunu vermesi vacib deyil.
4.eger bir kesin ticaret uchun aldığı malların qiymeti bahalaşsa ve onu satmasa, yeniden ilin ortasında qiymeti aşağı duşse, qiymetler bahalaşarken artan miqdarına xums vacib deyil. İl boyu qazanc menfeetinden yeyib ichmek - Hemin şexsin ictimai geymek movqeyine uyğun olsa avadanlığı ve ifrat etmemiş olsa toy etmek bunların xumsu yoxdur. Cehizlik almaq ziyaret ve s. Feqir bir şexsin xums ve zekat kimi aldığı şeylere- Hemin şexsin ictimai movqeyine uyğun olsa ve ifrat etmemiş olsa bunların xumsu yoxdur. Diger meselelere gore cemaus-şerait muctehide muraciet etsin.
Meden
1. Eger medenden qızıl, gumuş, burunc, mis, demir, neft, daş komur, firuze, eqiq mineral maddeler, duz ve umumiyyetle "meden qazıntıları" adlana bilen her şey elde olunsa, nisab heddine chatanda xumsunu vermelidir.
2. Ehtiyata esasen, medenden chıxarılan şeylerin nisabı 15 misqal qızıl qederdir. Ehtiyat-vacib budur ki, nisab, medenden chıxarılan şeylerin ixracına, saflaşdırılmasına, emalına chekilen xercler chıxıldıqdan sonradır.
Xezine
Xezine torpaqda, ağacda, dağda ve ya divarda saxlanmış olub bir şexs terefinden tapılan maldır ve o xezine deyilecek bir şekilde olmalıdır.
Xezineden elde edilen şeyin qiymeti 105 misqal sikkeli gumuş Ve ya 15 misqal qızıla chatsa --- onun xumsu verilmelidir
|
